Τρίτη 30 Απριλίου 2013

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΜΙΑΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΠΟΙΗΤΡΙΑΣ

Άνοιξη, μπήκε, για καλά
κι αγράμπελη μοσχοβολά
 κι η παραλία ευωδιάζει!
Μιας κι η μοσχοβολούσα πασχαλιά μυρίζει Πά­σχα, Λαμπρή, μα λαμπρή χωρίς Μεγάλη Σαρακο­στή και Νυμφίο, χωρίς Μεγάλη Εβδομάδα με «τροπάριο Κασσιανής», ανθοστόλιστους Επιταφί­ους και Εγκώμια δεν γίνεται, σκέφτηκα να σας δι­ηγηθώ μια ιστορία αγάπης που έχει σχέση με τη  Μεγάλη Τρίτη και μοιάσει λίγο με παραμύθι. Πλέχτηκε γύρω από ένα «ιδιόμελο» τροπάριο, ένα θρησκευτικό ύμνο δηλαδή που ψέλνεται με δική του μελωδία. Το ακούμε στην εκκλησία κάθε Μεγάλη Εβδομάδα, τη Μεγάλη Τρίτη το βράδυ στον  Εσπερινό. Είναι το περίφημο «τροπάριο της Κασσιανής». Έτσι το λέμε από το όνομα της Βυζαντι­νής ποιήτριας Κασσιανής που το έγραψε όταν ή­ταν μοναχή στο μοναστήρι. Άλλοι την αναφέρουν ως Κασσία και Κασία ή Εικασία. Η παράξενη όσο και πολύ συγκινητική ιστορία του τροπαρίου ξε­φεύγει από τα καθημερινά δρώμενα. Μας  πάει σε μια άλλη εποχή και μας μιλάει για κάποια ...Καλ­λιστεία της εποχής εκείνης, που οργάνωσε μια πα­νούργα μητέρα βασιλιά του Βυζαντίου.
Η Κασσιανή, λένε οι παραδόσεις, ήταν μια πο­λύ όμορφη, πολύ σεμνή, πολύ μορφωμένη και πο­λύ περήφανη αρχοντοπούλα που έζησε στο Βυζάντιο τον ένατο μ.Χ. αιώνα, τον καιρό του αυτοκράτορα Θεοφίλου, σύμφωνο με τις παραδόσεις.  Μοιάζει κάπως με ρομαντικό μυθιστόρημα. με πα­ραμύθι. θυμίζει τον Πάρη και το «μήλο της Έριδας» που πρόσφερε ο γιος του Πριάμου στη θεά Αφροδίτη, την «ομορφότερη» από τις άλλες δυο  θεές, την Αθηνά και την Ήρα. Κι αυτό γιατί η θε­ά τού έρωτα υποσχέθηκε στο νεαρό βασιλόπουλο -το γιο του Πριάμου, βασιλιά της Τροίας, πως θα τον βοηθούσε να παντρευτεί την ομορφότερη γυναίκα του κόσμου, που δεν ήταν άλλη από τη βασίλισσα της Σπάρτης, την Ωραία Ελένη!  Κι όπως ­μας λέει ο μύθος «η αρπαγή της Ωραίας Ελένης» έγινε αφορμή να ξεκινήσουν από την Ελλάδα στρατοί και καράβια με βασιλιάδες πολέμαρχους.  ­Και να γίνει ένας από τους φοβερότερους πολέμους της ιστορίας μας, ο «Τρωικός πόλεμος».
Στην περίπτωση όμως του Θεόφιλου και της Κασσιανής τα πράγματα εξελίχτηκαν διαφορετικά. Ο πόλεμος δεν κηρύχτηκε ποτέ. Έμεινε  κρυμμένος στην καρδιά των δυο ανθρώπων. Το χρυσό «μήλο» έγινε αφορμή να γραφτεί ένα πολύ ωραίο ποίημα, που δεν είναι άλλο από το «τροπάριο της Κασσιανής»!
Λένε λοιπόν οι παραδόσεις πως όταν ήρθε η ώρα  να. παντρευτεί ο Βασιλιάς Θεόφιλος, η μητέρα του, η Ευφροσύνη, ανάλαβε να του βρει μια καλή και ωραία νύφη, για να γίνει βασίλισσα. Οργάνωσε λοιπόν ένα είδος «καλλιστείων», για να εκλεξει ο γιος της τη μέλλουσα βασίλισσα. Κάλεσε στην Κωνσταντινούπολη τις πιο όμορφες αρχοντοπούλες του Βυζαντίου. Από αυτές ξεχώριζαν δώδεκα, οι πιο όμορφες. Κι ανάμεσα στις καλλονές αυτές έλαμπαν δυο πανέμορφες, η Κασσιανή και η Θεοδώρα από την Παφλαγονία. Ποια να προτιμήσει ο βασιλιάς; Τι να κάμει λοιπόν ο Θεόφιλος όταν βρέθηκε μπροστά στο αδιέξοδο; Ήταν ανάγκη να πάρει μια απόφαση. Σκέφτηκε να δοκιμάσει και την εξυπνά­δα τους και να προτιμήσει εκείνη τη νέα που θα του έδινε την καλύτερη κατά τη γνώμη του απά­ντηση σε κάποια ερώτηση που θα έκανε στην κά­θεμια. Και να τι σοφίστηκε:
Κρατώντας ένα χρυσό μήλο, που θα πρόσφερε στην «εκλεκτή» του, μπήκε στην αίθουσα «των καλλιστείων» και περνώντας μπροστά από τις νέ­ες που περίμεναν με ανυπομονησία ποια θα είναι η Τυχερή, της έλεγε μια φράση. Εκείνες ξαφνια­σμένες απαντούσαν όπως μπορούσαν. Όταν ο βα­σιλιάς βρέθηκε μπροστά στην Κασσιανή της λέει δήθεν για να την πειράξει: «Ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαϋλα!» Που απλά θέλει να πει: «Άραγε, γιατί από τη γυναίκα ήρθαν τα κακά», εννοώντας την Εύα που με την παρακοή της στο θέλημα του θεού έφερε στον κόσμο την αμαρτία και το κακό, συμφωνά με την Παλαιά Διαθήκη. Και περίμενε την αντίδραση της, σίγουρος πως θα την έφερνε σε δύσκολη θέση, Πόσο λάθος όμως έκανε! Η Κασ­σιανή τότε, που ήταν πολύ μορφωμένη και έξυ­πνη, αυθόρμητα και θαρρετά, χωρίς κανένα δι­σταγμό, του απάντησε: «Και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττω!  Που θα πει: «Και από τη γυναίκα πη­γάζουν τα καλύτερα!», εννοώντας προφανώς την Παναγία που έφερε στον κόσμο το Σωτήρα Ιησού Χριστά. Νόμιζε πως ο βασιλιάς θα ενθουσιαζόταν και θα την προτιμούσε για βασίλισσα του Βυζαντίου.
Ο Θεόφιλος δαγκώθηκε. «Δε μου κάνεις εσύ, αν και είσαι πολύ όμορφη. Πολύ την έξυπνη κάνεις!» Είπε μέσα του. Δεν της πρόσφερε το μήλο, αν και το προόριζε για κείνη. Την προσπέρασε χαμογε­λώντας και πρόσφερε το χρυσό μήλο στη Θεοδώ­ρα, αλλά η Κασσιανή ήταν πολύ πιο όμορφη κι α­πό τη Θεοδώρα, και ποιήτρια!
Θα νόμιζε κανείς πως δεν υπήρξε συνέχεια, αφού η Κασσιανή, αν και αδικήθηκε, δε διαμαρτυ­ρήθηκε. Υποκλίθηκε ευγενικά στο βασιλιά και μαζεύοντας τα φορέματα της αποχώρησε περήφανη με το κεφάλι ψηλά. Όμως το θεώρησε μεγάλη προσβολή που ο βασιλιάς της φέρθηκε έτσι. Αποφάσισε να μην παντρευτεί κανέναν άντρα και να αφιερωθεί στο Θεό, να κερδίσει τη βασιλεία του ουρανού, αφού δεν έγινε βασίλισσα του Βυζαντίου. Έτσι λένε. Από τότε δεν ξαναβγήκε στον κόσμο. Τον απαρνήθηκε. Φόρεσε το σχήμα και το ένδυμα της μοναχής, έγινε καλόγρια και κλείστηκε σε μοναστήρι για όλη την υπόλοιπη ζωή της.
Αφοσιώθηκε στις προσευχές και στην ποίηση. Ε­κεί έγραψε πολλά και ωραία ποιήματα, ανάμεσα στα οποία και το ποίημα για την αμαρτωλή του Ευαγγελίου, η οποία άλειψε τα πόδια του Ιησού με μύρο λίγο προτού να οδηγηθεί στο σταυρό. Κι αυτό είναι το «τροπάριο της Κασσιανής».
Ο θρύλος όμως και η φαντασία του λαού δεν άφησε ήσυχη την άτυχη αρχοντοπούλα. Λένε, λοι­πόν πως με τον καιρό μετάνιωσε ο Θεόφιλος που την πρόσβαλε και την έψαχνε σε γη και ουρανό. Ήταν βέβαια και πολύ περίεργος να δει τι απέγι­νε η Κασσιανή. Και ψάχνοντας, ψάχνοντας, βασιλιάς ήταν, έμαθε κάποτε πως η Κασσιανή έγινε ε­ξαιτίας του μοναχή.
«Δε γίνεται! Θα  πάω να τη βρω! Αφού έγινε μο­ναχή θα πει πως με αγαπάει ακόμα. Δε θα μπορέ­σει να αντισταθεί στη θέληση μου ούτε να μου ξε­φύγει με τα τεχνάσματα της. Θα  τη βρω και θα της πω ότι την έχω κλεισμένη στην καρδιά μου».  Είπε. 
Ο εγωισμός και η πίστη στη δύναμη του στέμματος που φορούσε οδήγησε τα φιλόδοξα βήματα του ως τις  κλειστές θύρες του μοναστηριού.
Χτύπησε και όπως ήταν φυσικό οι μοναχές του ά­νοιξαν. Ο βασιλιάς μπήκε με όλη του τη μεγαλο­πρέπεια και ζήτησε να δει το μοναστήρι. Οι μονα­χές του άνοιξαν πάλι διάπλατα τις εσωτερικές θύρες. Και κείνος πήγαινε από κελί σε κελί χωρίς να φανερώσει το σκοπό της επίσκεψής του. Η Κασσιανή εκείνη την ώρα έγραφε ένα ποίημα για τη  μετανοούσα αμαρτωλή του Ευαγγελίου που έλουσε τα πόδια του Ιησού με πανάκριβο μύρο και τα σκούπισε με τα πλούσια μαλλιά της.
Όταν ο Θεόφιλος έφτασε έξω από το κελί της, ε­κείνη άκουσε τα βήματα του και τα αναγνώρισε. Η καρδιά της χτύπησα δυνατά για κείνον, ένα ρί­γος σαν αιχμηρό βέλος διαπέρασε το κορμί της. Τα πόδια άρχισαν να τρεμουλιάζουν.  Άφησε κάτω τη γραφίδα κι ήταν έτοιμη να τρέξει κοντά του. Αλ­λά την ίδια στιγμή θυμήθηκε τον όρκο που είχε δώσει στο Θεό, όταν φόρεσε στο όμορφο κορμί της το σχήμα και το ένδυμα της μοναχής και το  χρέος που την υποχρέωνε να μην παραβεί τον όρκο. Α­ντιστάθηκε στον πειρασμό. Ήταν πλέον πολύ αρ­γά για το Θεόφιλο. Η μοναχή είχε δοθεί στο Θεό με όλη της την ψυχή και την καρδιά.  Παράτησε τρέμοντας από συγκίνηση και ταραχή μισοτελειωμένο το ποίημα και κρύφτηκε για να μην τον συναντήσει.
Ο Θεόφιλος άνοιξε τη θύρα και μπήκε. Η μονα­χή έλειπε. Κατάλαβε πως δεν επιθυμούσε να τον δει. Πρόσεξε όμως το χειρόγραφο της. Πλησίασε ταραγμένος στο αναλόγιο της μοναχής, είδε. το ποίημα που εκείνη έγραφε και διάβασε:
«Κύριε,
η εν πολλαίς αμαρτίας περιπεσούσα γυνή,
την σην αισθομένη θεότητα,
 μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν,
οδυρομένη μοίρα σοι προ τον ενταφιασμού κομίζει.
Οίμοι, λέγουσα, ότι νυξ, μοι υπάρχει,
οίστρος ακολασίας ζοφώδης τε
και ασέληνος έρως αμαρτίας.
Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων,
ο νεφέλαις διεξάγων τησ, θαλάσσης το ύδωρ.
"ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ" ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ

Δεν υπάρχουν σχόλια: