ΑΡΧΙΜΗΝΙΑ ΚΙ ΑΡΧΙΧΡΟΝΙΑ

Πίτα του ελληνικού πολιτισμού είναι αυτή που κόβουμε με οικογενειακή ιεροτελεστία λίγα λεπτά μετά τον ερχομό του νέου έτους με ρίζες που ανάγονται ό­χι μόνο στο χριστιανικό Βυζάντιο αλλά ακόμα και στην αρχαία Ελλάδα. Άγιος Βασίλειος λοιπόν και η ομώνυμη πίτα, αυτή που ξορκίζει το κακό μάτι και στρώνει την

καλοτυχία του χρόνου για όλα τα μέλη της οικογένειας, οφείλει, σύμφωνα με την πιο «ελληνοχριστιανι­κή» εκδοχή, την καταγωγή της στο εξής:

Ο Άγιος Βασίλειος ήταν επίσκοπος Καπ­παδοκίας. 

Μια χρονιά η γη δεν έκανε το χατίρι στους ανθρώπους και δεν κάρπι­σε. Μεγάλη πείνα ήρθε και θέρισε το λαό της περιοχής. Ο έπαρχος Ελβίνιος, γνωστός για τη σκληρότητα και την α­πανθρωπιά του. απαιτούσε τους φόρους σε σιτάρι, τη γνωστή δέκατη, διαφορετικά θα καταλάμβανε και θα λεηλατούσε την Καισαρεία.

Τότε ο Άγιος Βασίλειος μεσολάβησε και έπεισε τούς κατοίκους να συγκεντρώσουν ό,τι πολύτιμο σε χρυ­σό και αλλά πολύτιμα μέταλλα είχε ο καθένας ώστε να τα προσφέρουν ως φό­ρο. Έτσι έγινε και κατόπιν  τούτου ο ηγέ­της έπεισε τον Ελβίνιο ότι ο λαός του ήταν πράγματι διατεθειμένος να πληρώ­σει τους φόρους, αλλά η σιτοδεία  ήταν αυτή που τον εμπόδιζε. Του μίλησε τόσο ήρεμα και γλυκά που τον έπεισε να επιστρέψει τα χρυσά κοσμήματα στους φτωχούς ανθρώπους.

Η επιστροφή ήταν μια δύσκολη υπόθε­ση, αφού όλα είχαν μπερδευτεί. Έτσι ο Άγιος Βασίλειος επινόησε το εξής: Έδωσε εντολές και πλάστηκαν, από το υστέρημα σιτηρών, τόσα καρβέλια ψωμί όσα και οι οικογένειες που είχαν προσφέρει τα κοσμήματα και τα αλλά αντικείμενα αξίας αντί των σιτηρών. Σε κάθε ένα α­πό αυτά τοποθετήθηκε και από ένα πολύτιμο αντικείμενο. Έτσι άφησε την τύχη, επί το χριστιανικότερον τη θεία χά­ρη, να αποφασίσει τι θα επιστρεφόταν και σε ποιον.

Η αρχέγονη εκδοχή της βασιλόπιτας, πάντως, ανάγεται στους «εορταστακούς άρτους» που προσέφεραν οι αρχαίοι Έλληνες σε περιόδους κατά τις οποίες οι σοδειές δεν πήγαιναν καλά ή ετοιμάζονταν για πολεμικές επιχειρήσεις. Το έθιμο αυτό πέρασε και στους Ρωμαίους, οι οποίοι ήταν αυτοί που πρωτόβαλαν μέσα στα ζυμωτά γλυκίσματα - προσφο­ρές προς τους θεούς τους ένα μεταλλικό νόμισμα που θα τούς χάριζε υγεία και τύχη. Η διαδικασία αυτή ήταν καθιερω­μένη κατά τα Σατουρνάλια, γιορτές α­φιερωμένες στον Κρόνο (αντίστοιχες στην Ελλάδα ήταν τα Κρόνια). Επρόκειτο για αγροτικές γιορτές αφιερωμέ­νες στη βλάστηση. Και οι Βυζαντινοί αργότερα πήραν τα γλυκίσματα αυτά, τους πλακούντες και τοποθέτησαν σ' αυτά το γνωστό «φλουρί κωνσταντινάτο». Μ' αυτά και μ' αυτά ο τυχερός της βασιλόπιτας λέγεται ότι είναι και ο τυχερός της χρονιάς. Προσωπικώς, πά­ντως. δεν μας έχει συμβεί ακόμα και με το φλουρί της Πρωτοχρονιάς στην τσέπη. Και του χρόνου.

(αναδημοσίευση από την εφημερίδα Ελευθεροτυπία)