Κυριακή 20 Ιουλίου 2014

ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΕΜΟΡΦΑ ... ΑΛΛΑ ΕΞΑΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ




της Ελένης Σβορώνου
«Θα σας πω μια λέξη και θα μου πείτε γρήγορα τι σας έρχεται στο νου» είπε ο θείος Ντόναλντ στα ανιψάκια του για να τους ακονίσει το μυαλό. «Απειλούμενα!»
- «Καρέττα καρέττα» είπε ο Χιοΰη.
- «Μονάχους μονάχους» είπε ο Λιούη.
- «Αρκούδα αρκούδα! Εεεεεε, γράψτε λάθος, καφέ αρκούδα εννοούσα» είπε ο Ντιούη.
- «Μπράβο φωτισμένα μου μυαλά! Μήπως, όμως, γνωρίζετε και κανένα φυτό που να απειλείται;» είπε με σαρδόνιο χαμόγελο ο Ντόνταλντ. «Εάν μου πείτε έστω κι ένα, θα σας κεράσω σινεμά λούνα παρκ και μαλλί της γριάς».
Μήπως μπορείτε να βοηθήσετε τα ανίψια του Ντόναλντ να κερδίσουν το σινεμά;
Δύσκολο, ε; Δύσκολο γιατί όλοι γνωρίζουμε απειλούμενα ζώα της πατρίδας και άλλων περιοχών του κόσμου, αλλά τα καημένα τα φυτά ξεχνάμε ότι κι αυτά αναπνέουν και έχουν ζωή!

Ενδημικά, σπάνια  και απειλούμενα είδη φυτών
Ανάμεσα στα 6.000 είδη φυτών που φυτρώνουν στην Ελλάδα  πολλά είναι ενδημικά. Δηλαδή, δε συνανπούνται, παρά μόνο στη χωρά μας. Ανάμεσα τους και αυτή η καμπανούλα. Επιστημονικό όνομα: (campanula reiseri)
Ακούγεται ωραίο,αλλά τι να το κάνει; Φυτρώνει μόνο σε δύο ακατοίκητα νησάκια στις Βόρειες Σποράδες, στα Γιούρα και στην Κυρά Παναγιά. Ίσως κάποτε να συμβίωνε με τον άνθρωπο αρμονικά. Τώρα, όμως, καμπανούλα και άνθρωπος φαίνεται να έχουν πάρει οριστικά διαζύγιο.
Ελλάδα: βοτανικός κήπος
Τι θα λέγατε για ένα ακόμη προβληματάκι; Στη Μεγάλη Βρετανία που έχει έκταση 244.000 τετρ. χλμ., υπάρχουν 2.000 είδη φυτών. Μπορείτε να φανταστείτε πόσα είδη υπάρχουν στην Ελλάδα, που έχει έκταση 131.944 τετρ. χλμ; (Προτού αρχίσετε να βγάζετε ποσοστά και αναλογίες, σας προειδοποιούμε: η φύση επιφυλάσσει εκπλήξεις!)
Λύση: 6.000 είδη! Μόνο η Κρήτη έχει 2.000 είδη, δηλαδή όσα η Μεγάλη Βρετανία!
Για να δούμε πού οφείλεται αυτή η μεγάλη ποικιλία:
• Γεωγραφική θεση. Η Ελλάδα βρίσκεται στο σταυροδρόμι Ασίας, Αφρικής και Ευρώπης κι έτσι «φιλοξενεί» είδη και από τις τρεις ηπείρους.

Ποικιλία μικροκλιμάτων. Μεσογειακό κλίμα, λέει η γεωγραφία μας. Αλλά την ίδια στιγμή που στην Πίνδο χιονίζει, εσείς μπορείτε να κάνετε ηλιοθεραπεία (που λέει ο λόγος) στην Κρήτη! Το μικροκλίμα είναι οι ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες που επικρατούν σ' έναν τόπο.
• Γεωλογική ιστορία. Εκρήξεις ηφαιστείων, διαδοχικές βυθίσεις και αναδύσεις της επιφάνειας του εδάφους στην προϊστορική εποχή, γενικά ένα «ανήσυχο έδαφος» δημιούργησε νησιά, βουνά, σπηλιές φαράγγια, χαράδρες, αυτό που εννοούμε με την έκφραση «έντονο ανάγλυφο» ή «πλούσιος οριζόντιος και κάθετος διαμελισμός
Δύο είδη ορχιδέας, ενδημικά της Κρήτης και της Ρόδου, αντίστοιχα. Οι αριθμοί πάλι εντυπωσιάζουν. Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 742 ενδημικά είδη, ενώ στην Πολωνία 3, στη Δανία 1, στην Ιρλανδία κανένα! Η ποικιλία των ενδημικών αυξάνεται στη Μεσόγειο. Στην Ιταλία υπάρχουν 712 , και στην Ισπανία 941 είδη. Η γεωγραφική  θέση και το κλίμα της Μεσογείου ευνοούν τον ενδημισμό.
Τριακόσια περίπου είδη φυτών έχουν χαρακτηριστεί σπάνια και απειλούμενα σύμφωνα με το «Κόκκινο βιβλίο των σπάνιων και απειλούμενων φυτών της Ελλάδας» του wwf  Ελλάς. Κρόκοι, φριτιλλάριες, κρίνοι, παιώνιες...
Λουλούδια με ωραία χρώματα κι ονόματα που αγωνίζονται να ζήσουν στα απόκρημνα και απόμερα μέρη, που αυτά, ευτυχώς, γλίτωσαν από τα ξενοδοχεία, τον τουρισμό και την τσιμεντοποίηση
Ο «Πρίγκιπας με τα κρίνα», που στολίζει μία από τις τοιχογραφίες της Κνωσού, φοράει στέμμα στολισμένο με κρίνα και φτερά παγονιού. Είναι πολύ πιθανό τα κρίνα του πρίγκιπα να είναι ίδια με αυτά που φυτρώνουν στις αμμοθίνες, στους αμμόλοφους δηλαδή που σχηματίζονται στις παραλίες. Ο επιστήμονας που διατύπωσε πρώτος αυτή  την άποψη ήταν ο Η. Baumann. Ο Baumann, πρωτοπόρος στη μελέτη της ελληνικής χλωρίδας, διαπίστωσε μεγάλη ομοιότητα ανάμεσα στα κρίνα του πρίγκιπα και στο αποξηραμένο άνθος του Pancratium maritimum, όπως ονομάζεται επιστημονικά το κρίνο της θάλασσας. Pancratium maritimum, όμως, ήταν πιο ευτυχισμένο στα χέρια του πρίγκιπα παρά στις σύγχρονες  αμμοθίνες. Τα ξενοδοχεία, τα σπίτια, οι ταβέρνες και τα αυτοκίνητα στις παραλίες, όλα τα παρεπόμενα της τουριστικής ανάπτυξης, απειλούν τις αμμοθίνες. Και το κρινάκι αναζητά τον πρίγκιπα που θα το σώσει.


Λέγεται περσικό αλλά δεν είναι. Το Cyclamen persicum δε φυτρώνει στην Περσία. Ο βιότοπος του, δηλαδή εκεί που του «αρέσει» να φυτρώνει, είναι τα «μεσογειακά δάση». Τα μεσογειακά δάση είναι τα γνωστά μας πευκοδάση, που βλέπουμε στα χαμηλά υψόμετρα, και οι μεσογειακοί θαμνώνες: τα φρύγανα και τα μακί. Τα φρύγανα είναι οι χαμηλοί θάμνοι που συναντάμε σε υψόμετρο μέχρι 700 μ. περίπου από τη θάλασσα. Αντέχουν πολύ στην ξηρασία και στα... κατσίκια. Στα φρύγανα ανήκουν τα περισσότερα αρωματικά φυτά που ξέρετε. Τα μακί είναι ψηλότεροι θάμνοι, που κρατάνε τα φύλλα τους όλο το χρόνο και έχουν βαθιές ρίζες για να αντλούν νερό από τη γη και να αντέχουν στην ξηρασία του καλοκαιριού.


Στα φρύγανα και στις ανοιχτές δασικές εκτάσεις συναντάμε μεγάλη ποικιλία φυτών και πολλά από τα ενδημικά είδη της πατρίδας μας. Γιατί, άραγε, πολλά φυτά εκδηλώνουν την προτίμηση αυτή για τα ανοιχτά δάση; Τι ­συμβαίνει στα πυκνά δάση που τα... διώχνει; Βάλτε το Ερευνητικό σας πνεύμα σε δράση!    Για να ανακαλύψεις ποια φυτά είναι φρύγανα και ποια μακί, προσπάθησε να τα μυρίσεις... αυτό σίγουρα θα σε βοηθήσει! Όσο περισσότερο ευωδιάζουν τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουν να είναι τα φρύγανα.
Ονομασία
Τα επιστημονικά ονόματα των φυτών είναι πάντα στα λατινικά. Το πρώτο όνομα δηλώνει το γένος και τα δύο ονόματα μαζί δηλώνουν το είδος. Όταν ένας επιστήμονας ανακαλύπτει ένα νέο είδος φυτού, πρέπει να το... βαφτίσει. Συχνά, μάλιστα, το όνομα που επιλέγει μοιάζει με το δικό του επίθετο. Τιμής ένεκεν! Θα μπορούσες να ανακαλύψεις κι εσύ ένα είδος φυτού, να το περιγράψεις, να το σχεδιάσεις και να το βαφτίσεις. Εάν σε λένε Παπαδόπουλο, π.χ., και βρεις ένα νέο είδος κυκλάμινου, μπορείς να το ονομάσεις Cyclamen Papadopulos... Δε σου υποσχόμαστε ότι θα μείνει στη βοτανολογία με αυτό το όνομα, αλλά ως παιχνίδι είναι διασκεδαστικό. Και αν σου αρέσει αυτό το παιχνίδι, μπορείς να κάποτε να ακολουθήσεις την επιστήμη που μελετά την ταξινόμηση των ειδών και λέγεται ταξινομική ή συστηματική.
Πώς θα προστατευτούν;
Η καταπάτηση των βιοτόπων των φυτών αλλά και η παράνομη συλλογή τους από ανθρώπους που γνωρίζουν την αξία τους ως σπάνιων είναι οι κύριες απειλές της ελληνικής χλωρίδας. Οι προστατευόμενες περιοχές είναι μία λύση. Συνήθως, όμως, τα κριτήρια για την κήρυξη μιας περιοχής ως προστατευόμενης δεν έχουν σχέση με την προστασία των φυτών. Με άλλα λόγια.. τυχαία προστατεύονται. Ίσως σκεφτείτε ότι θα μπορούσαμε να διατηρήσουμε όλα τα σπάνια είδη σε φυτώρια. Οι φυτοκοινωνίες, όμως, που σχηματίζονται στην άγρια φύση έχουν μια δυναμική και μια ζωή που δεν αναπαράγεται σε φυτώριο. Εμείς, προς το παρόν, αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να μην κόβουμε λουλούδια, ιδίως εάν υποψιαζόμαστε ότι είναι σπάνια.
Γίνε παρατηρητής των φυτών
Στις εξορμήσεις σου στη φύση θα χρειαστείς:
*   Βιβλίο αναγνώρισης φυτών (θα βρεις στα βιβλιοπωλεία)
*   Φωτογραφική μηχανή ή χαρτί και μολύβι για αποτύπωση
*   Μεγεθυντικό φακό για να μελετάς τα μέρη του φυτού
*   Παρατηρητικότητα για να διακρίνεις όλη τη ζωή που αναπτύσσεται γύρω από το φυτό.

Δεν υπάρχουν σχόλια: